Filiz PEHLİVAN – İklim Krizi ve Belediyelerin Rolü

Dünya üzerinde iklim değişikliğinin ağır etkilerini bizzat yaşamayan tek bir ülke yoktur. Sera gazı emisyonları artmaya devam ediyor ve küresel ısınma, insanların hayatını ciddi ölçüde etkiliyor. Acil önlem alınmazsa, içerisinde bulunduğumuz coğrafyada ve yüzyılın ortalarında meydana gelecek en az 2°C ve üzeri küresel ısınma sonrası, ülkemizde de aşırı sıcaklıklar, kuraklık, yağış azalması, yangın koşullarının artışı, aşırı deniz seviyeleri, kar örtüsünün azalması ve rüzgar hızının düşmesi gibi sonuçlarla karşılaşacağız.

Çözüm, kararlı bir mücadele ile net sıfır emisyona ulaşmak. Bu da temiz teknolojiyi kullanmayı ve karbon salımıyla mücadele etmeyi gerektiriyor. Elektrik talepleri arttıkça ve kömürden de vazgeçmedikçe, termik santrallerden daha çok karbondioksit ve zararlı partikül salımları ile bir kısır döngü içerisinde savruluyoruz. Bu krizle başa çıkmada, yerel yönetimler yani belediyeler, hayati bir role sahip. Belediye düzeyinde alınacak önlemler ve uygulanacak politikalar, iklim krizinin etkilerini azaltmada ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmede kritik önem taşıyor.

İklim Krizinin Şehirlerdeki Etkileri

İklim krizi, dünyamızın her köşesinde kendini hissettirmeye başladı. Bu etkiler, özellikle şehirlerde daha belirgin hale geliyor ve şehir sakinlerinin yaşam kalitesini doğrudan etkiliyor. Şehirler, yoğun nüfusları ve ekonomik faaliyetleri nedeniyle iklim krizinin etkilerine karşı oldukça savunmasızdır. Artan sıcaklıklar, şehirlerde “ısı adaları” oluşumuna neden olurken, su kaynaklarının azalması ve kuraklık, özellikle büyük şehirlerde su kıtlığına yol açıyor. Sel ve taşkınlar, altyapı zararlarına ve ekonomik kayıplara neden oluyor. Hava kirliliği, sağlık sorunlarını artırarak halk sağlığını tehdit ediyor.

Bu olumsuz etkilerle başa çıkmada yerel yönetimler, kilit bir rol üstleniyor. İklim değişikliğinin etkilerini azaltmak ve şehirleri daha dayanıklı hale getirmek için belediyelerin yapabileceği çok şey var. Sürdürülebilir şehir planlaması, yeşil alanların artırılması, enerji verimliliği projeleri ve ulaşımda çevre dostu çözümler, bu önlemlerden sadece birkaçı. Ayrıca, toplumun iklim krizine karşı bilinçlendirilmesi ve katılımının sağlanması, belediyelerin başarısını artıran önemli faktörlerdir.

Belediyeler İklim Krizi ile Mücadelede Ön Saflarda

Belediyeler, iklim krizine karşı mücadelede ön saflarda yer alıyor. Yerel yönetimlerin, sürdürülebilirlik ve iklim dostu politikaları hayata geçirme konusundaki yetenekleri, şehirlerin bu krizle başa çıkabilme kapasitesini belirliyor. İşte belediyelerin bu alanda üstlenebileceği bazı önemli rol ve sorumluluklar:

1. Sürdürülebilir Şehir Planlaması: Belediyeler, şehir planlamasında sürdürülebilirlik ilkelerini ön planda tutarak, yeşil alanların artırılması, enerji verimli binaların teşvik edilmesi ve altyapının dayanıklılığının artırılması gibi önlemler alabilirler. Bu, hem iklim krizinin etkilerini azaltır hem de şehir sakinlerinin yaşam kalitesini artırır.
2. Yeşil Altyapı ve Enerji Verimliliği: Belediyeler, güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaparak, karbon ayak izini azaltabilirler. Ayrıca, enerji verimli sokak aydınlatmaları ve binalar, enerji tüketimini ve maliyetlerini düşürür.
3. Ulaşımda Çevre Dostu Çözümler: Toplu taşıma sistemlerinin iyileştirilmesi, bisiklet yollarının genişletilmesi ve yaya dostu alanların artırılması, hem trafik sıkışıklığını azaltır hem de karbon emisyonlarını düşürür. Belediyeler, elektrikli araç şarj istasyonları kurarak da temiz enerji kullanımını teşvik edebilirler.

Başarılı Örnekler ve Vaka Çalışmaları: Dünyanın farklı yerlerinde, belediyeler tarafından hayata geçirilen başarılı projeler, diğer şehirler için ilham kaynağı olabilir. Örneğin, Kopenhag’ın 2025 yılına kadar karbon nötr olma hedefi ve Melbourne’un şehir içi çiftçilik projeleri, iklim kriziyle mücadelede örnek teşkil eden başarılı girişimlerdir.

Kopenhag’ın 2025 yılına kadar karbon nötr olma hedefi, çeşitli yenilikçi projeler ve sürdürülebilirlik girişimleriyle desteklenmektedir. Şehir, enerji tüketimini azaltma, yenilenebilir enerji üretimini artırma ve yeşil ulaşımı teşvik etme gibi stratejiler izlemektedir.

Türkiye’de iklim krizine en duyarlı belediyeler arasında öne çıkanlar arasında İstanbul, İzmir, Gaziantep ve Bursa gibi büyükşehir belediyeleri bulunmaktadır. Bu belediyeler, sürdürülebilirlik ve iklim dostu projeleriyle dikkat çekiyorlar.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, yerel iklim eylem planları hazırlayarak, sera gazı emisyonlarını azaltma ve enerji verimliliğini artırma yönünde çeşitli adımlar atmaktadır. Belediyenin enerji verimliliği projeleri, yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım ve toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi gibi çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca, İstanbul, Avrupa Birliği’nin “Covenant of Mayors” (Başkanlar Sözleşmesi) girişimine katılarak, sürdürülebilir enerji eylem planlarını uygulamaktadır.

İzmir Büyükşehir Belediyesi iklim değişikliğiyle mücadelede öncü belediyelerden biridir. İzmir’de, sürdürülebilir şehir planlaması kapsamında yeşil alanların artırılması, yenilenebilir enerji projeleri ve çevre dostu ulaşım çözümleri üzerinde yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca, İzmir, iklim değişikliğiyle ilgili eğitim ve farkındalık kampanyaları düzenleyerek toplumun bilinçlenmesine katkı sağlamaktadır.

Gaziantep Büyükşehir Belediyesi de enerji verimliliği, atık yönetimi ve geri dönüşüm, ulaşım, çevre bilinci eğitimleri ve su yönetimi konularındaki çalışmaları ile dikkat çekmektedir. Bursa, iklim uyum planları hazırlayan belediyeler arasında yer almakta ve bu planlar doğrultusunda çeşitli çevre projeleri yürütmektedir. Sera gazı envanteri hazırlayarak, karbon ayak izini azaltmayı hedefleyen Bursa, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmiş ve yeşil bina sertifikasyonu gibi sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmektedir. Bu belediyeler, iklim krizine karşı aldıkları önlemler ve sürdürülebilirlik projeleriyle diğer belediyelere de örnek teşkil etmektedirler. Bu çalışmalar, hem yerel hem de küresel ölçekte iklim değişikliğiyle mücadeleye önemli katkılar sunmaktadır.

Binaların İklim Krizine Etkileri ve Belediyelerin Sorumluluğu

Yukarıdaki fotoğraflar, Toronto’daki Flatiron Binası’nın 1891’den ve 2010 yılına değişimini göstermektedir. Bu tür kentsel manzaralar, modern şehirlerin mimari yapılarını ve yoğunluğunu yansıtarak binaların iklim krizine olan etkilerini anlamamıza yardımcı olabilir.

Binalar, dünya genelinde enerji tüketiminin ve karbon emisyonlarının büyük bir kısmından sorumludur. Isıtma, soğutma, aydınlatma ve diğer elektrikli cihazların kullanımı, binaların enerji ihtiyacını artırır. Bu enerji genellikle fosil yakıtlardan elde edildiğinde, binalar önemli miktarda sera gazı salınımına neden olur. Bina yapımında kullanılan malzemelerin üretim süreci de çevreye zarar verir. Çimento, çelik ve cam gibi malzemeler yüksek enerji gerektirir ve üretimleri sırasında büyük miktarda karbon dioksit salımı olur. Ayrıca, inşaat sürecinde ortaya çıkan atıklar ve kullanılan doğal kaynaklar, çevresel etkileri artırır.

Binalar, su kaynaklarının tüketimi açısından da önemli bir role sahiptir. İnşaat sürecinde ve bina kullanımında su tüketimi yüksektir. Ayrıca, suyun ısıtılması ve dağıtımı da enerji tüketimini artırır. Kentleşme ve yoğun bina yapımı, şehirlerde “ısı adası” etkisine yol açar. Beton, asfalt ve diğer yapı malzemeleri, güneş enerjisini emer ve depolar. Bu da şehirlerin çevresine göre daha sıcak olmasına neden olur. Isı adası etkisi, enerji tüketimini artırır ve binaların soğutma ihtiyacını yükseltir.

İklim krizine karşı mücadelede, yeşil bina tasarımları ve sürdürülebilir inşaat teknikleri önem kazanmaktadır. Yeşil binalar, enerji verimliliği yüksek, su tüketimi düşük ve çevresel etkileri minimum olan yapılardır. Güneş enerjisi, yağmur suyu toplama sistemleri, yeşil çatılar ve doğal havalandırma gibi sürdürülebilir uygulamalar, binaların çevresel etkilerini azaltmada etkilidir. Mevcut binaların yenilenmesi ve eski binaların yıkılması da iklim krizine katkıda bulunur. Yenileme projeleri, enerji verimliliğini artırmak için önemli fırsatlar sunar, ancak yıkım süreci ve enkaz yönetimi çevresel etkileri artırabilir.

Türkiye’de belediyeler, binalara ruhsat verirken çeşitli yasal düzenlemeler ve standartlar çerçevesinde hareket etmektedir. İklim krizi etkilerini kontrol etme konusunda belirli adımlar atılmakla birlikte, bu süreçlerin ne kadar etkili olduğu ve ne derece uygulandığı belediyeden belediyeye değişiklik gösterebilmektedir. Türkiye’de bina ruhsatlandırma süreci, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen yönetmelikler çerçevesinde yürütülmektedir. 2007 yılında yürürlüğe giren “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” (BEP Yönetmeliği), enerji verimliliği ve çevre dostu uygulamalar konusunda önemli düzenlemeler getirmektedir. Bu yönetmelik, binaların enerji performansını artırmayı ve sera gazı emisyonlarını azaltmayı hedefler. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği kapsamında, yeni yapılan veya büyük tadilat gören binaların Enerji Kimlik Belgesi (EKB) alması zorunludur. Bu belge, binanın enerji verimliliği seviyesini ve karbon salınımını gösterir. Belediyeler, bina ruhsatı verirken bu belgenin mevcut olup olmadığını kontrol eder.

Türkiye’de bazı belediyeler, binalara ruhsat verirken iklim krizi etkilerini belirli ölçülerde kontrol etmeye yönelik adımlar atmakta iken bazıları yetersiz kalabilmektedir. Uygulamada daha kapsamlı ve etkin önlemler alınması, belediyeler arasındaki farklılıkların giderilmesi ve iklim dostu uygulamaların yaygınlaştırılması gerekmektedir.

İklim Krizi ile Mücadelede Yerel Yönetimlerin Karşılaştığı Zorluklar

Belediyeler, iklim kriziyle mücadelede önemli bir rol oynamalarına rağmen, çeşitli zorluklarla da karşı karşıya kalmaktadır. Bu zorluklar, belediyelerin etkili çözümler üretme ve uygulama kapasitesini sınırlayabilir.

1. Finansal ve Kaynak Yetersizlikleri: Birçok belediye, iklim krizine karşı mücadelede gerekli olan projeler için yeterli finansal kaynağa sahip değildir. Yenilenebilir enerji altyapısı, enerji verimli binalar ve sürdürülebilir ulaşım sistemleri gibi projeler yüksek maliyet gerektirebilir. Belediyelerin bütçe kısıtlamaları ve finansal kaynak bulma zorlukları, bu tür projelerin uygulanmasını zorlaştırmaktadır.
2. Politik ve Bürokratik Engeller: İklim krizine karşı alınacak önlemler, genellikle uzun vadeli stratejiler ve politikalar gerektirir. Ancak, belediyeler, kısa vadeli politik baskılar ve bürokratik engeller nedeniyle bu stratejileri hayata geçirmekte zorlanabilirler. Ayrıca, merkezi hükümetlerin yerel yönetimlerle iş birliği yapmaması veya destek vermemesi de önemli bir engel oluşturabilir.
3. Halkın Bilinç Düzeyi ve Katılımı: İklim kriziyle mücadelede toplumun bilinç düzeyi ve katılımı büyük önem taşır. Ancak, birçok şehirde halk, iklim krizinin ciddiyeti ve etkileri konusunda yeterince bilinçli değildir. Belediyeler, halkı bilinçlendirmek ve iklim dostu davranışlara teşvik etmek için eğitim ve farkındalık kampanyaları düzenlemelidir. Halkın katılımı ve desteği olmadan, iklim kriziyle mücadelede başarılı olmak zordur.

Bu zorluklara rağmen, belediyeler, iklim kriziyle mücadelede kararlılıkla çalışmalı ve toplumun tüm kesimlerini bu mücadeleye dahil etmelidir.

İş Birliği ve Toplum Katılımının Önemi

İklim kriziyle etkin mücadele, sadece yerel yönetimlerin çabalarıyla sınırlı kalamaz. Bu mücadelenin başarılı olabilmesi için geniş çaplı iş birliği ve toplum katılımı şarttır. Belediyeler, bu süreçte çeşitli paydaşlarla iş birliği yaparak daha etkili sonuçlar elde edebilirler.

1. Yerel Yönetim ve Halk İş Birliği: Belediyeler, iklim kriziyle mücadele stratejilerini halkın desteği ve katılımıyla şekillendirmelidir. Halkın bilinçlendirilmesi ve iklim dostu uygulamalara teşvik edilmesi, belediyelerin çabalarını destekler. Örneğin, geri dönüşüm programlarına halkın aktif katılımı, atık yönetiminde önemli bir fark yaratır.
2. STK’lar ve Özel Sektörle Ortaklıklar: Sivil toplum kuruluşları (STK’lar) ve özel sektör, belediyelerin iklim kriziyle mücadeledeki en önemli ortaklarındandır. STK’lar, toplumu bilinçlendirme ve eğitim faaliyetlerinde belediyelere destek olabilirken, özel sektör, yenilikçi çözümler ve finansman sağlayabilir. Ortak projeler ve iş birlikleri, kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlar.
3. Toplumun Bilinçlendirilmesi ve Katılımı: İklim kriziyle mücadelede toplumun bilinç düzeyini artırmak, belediyelerin öncelikli hedeflerinden biri olmalıdır. Eğitim programları, halk toplantıları ve medya kampanyaları, toplumun iklim değişikliği konusundaki farkındalığını artırmada etkili araçlardır. Bilinçli ve katılımcı bir toplum, iklim krizine karşı daha dirençli ve sürdürülebilir çözümler üretebilir.

Sonuç ve Çağrı

İklim krizi, dünyamızın karşı karşıya olduğu en büyük tehditlerden biridir ve bu krizle mücadelede belediyelere büyük görevler düşmektedir. Elbette hep birlikte hareket ederek, şehirlerimizi ve gezegenimizi korumamız gerekmektedir. Belediyelere ve topluma düşen görev, geleceğimiz için bugünden harekete geçmektir. Unutmayalım ki, iklim krizine karşı atacağımız her adım, daha yaşanabilir bir dünya için atılmış bir adımdır.