Murat AYDIN – Erdoğan’ı, “AKP’yi” Yeniden Düşünmek…
Türk modernleşmesinin üzerine inşa olduğu toplumsal ve siyasal yapının süre gelen diliminde, statükonun bünyesinde yer alan çatışma nihai aşamada dönüştürücü işlev kazanmıştır. Özellikle toplumsal ve siyasal kimliğin insan sermayesi yerine kurumsal yapılar üzerinden sürdürülmesi, -siyasal ve toplumsal koşulların etkisi de dikkate alınmalıdır- toplumda yurttaş bilincinin yerleşik değer olmaması neticesinde anlam ifade eden geleneksel kimliklerin ayrıştırılması/çatıştırılması, […]
SD Dergi 111/112 Çıktı: Koronalı Günlerde… Laiklik ve Bilimsel Eğitim
Dergimizi pdf formatında indirmek için tıklayınız. Online dergimizi okumak için tıklayınız. Değerli okurlar, Geçen sayıda belirtmiş olduğum üzere, Türkiye gündeminin tek kapak konusuna sığmayacağını düşünerek bu sayıda “laiklik” ve ”eğitim” konularını işlemeye karar vermiştik. Ne var ki, bu arada ortaya bir virüs çıktı ve yalnızca Türkiye’yi değil tüm dünyayı tek gündeme sığdırdı. Dolayısıyla, dergimizin bu […]
Ertan Aksoy – SODEVMONİTÖR | Araştırma: Laiklik Algısı
Değerli SODEV paydaşları, Dünya ve ülkemiz tarihte eşine az rastlanır düzeyde zor bir dönemden geçiyor. Bu dönemi hem deneyimliyor hem de ona aynı zamanda tanıklık ediyoruz. Hepimizin gündemi değişti ve çeşitli iletişim kanallarından virüse dair yeni bilgiler kovalar hale geldik. Bireysel olarak bu çabamız elbette değerli. Fakat o meşhur klişeyi doğrulayarak söylememiz gerekir ki. “hayat […]
Aydın Cıngı – Laiklik; İnancın Akılla ve Virüsle İmtihanı
Ben genellikle “din” kavramından çok “inanç” kavramını kullanmayı yeğliyorum. İnsanların çoğunluğu bir fikre tartışmasız ve vazgeçemeyecek ölçülerde bağlanıyorsa; ben, buna “inanç” diyorum. İnsanın, yaklaşık 14,5 milyar yıl önce oluşmuş evrenin ve onun 4,5 milyar yıldır var olan bir küçük yıldızının yine görece küçük bir gezegeni olarak boşlukta dönüp duran dünyada topu topu 150-200 bin yıllık […]
Mehmet Kabasakal – Laiklik, Demokrasi ve Türkiye
Laiklik, demokratik hukuk devletinin temel taşıdır. O nedenle, demokrasi laik düzenlerde yerleşip güçlenebilir. Modern kullanımında laiklik felsefi, hukuksal ve siyasal açıdan farklı anlamlar taşır. Felsefi açıdan laiklik, inanç yerine aklın, araştıran, sorgulayan anlayışın egemen olmasıdır. Hukuksal açıdan laiklik, devletin din kurallarına dayanmamasıdır. Siyasal açıdan laiklik ise, siyasal iktidarın dinsel güce dayanmamasıdır. Bu anlamda laiklik, din […]
F. Çiğdem Aydın – Laikliğe Layık mıyız?
İnsanlara bir arada yaşama arzusunu, bir topluma/topluluğa ait olma arzusunu veren nedir? Bu arzu nelerle birlikte karılırsa bir topluluğun çimentosu haline gelir? Bir cemaat, kabile ya da topluluk olmaktan ulus olmaya giden süreçte ihtiyaç duyduğumuz yapı taşları nelerdir? Bu toplumsal açıdan varoluşçu soruların basit cevapları var: Ortak atalar, ortak bir ülke, insan haklarına saygı, laiklik […]
Sevgi Adak – Diyanet, Kadınlar ve Türkiye’de Dini Alanın Genişlemesi
Türkiye’de devletin AKP döneminde önemli bir dönüşümden geçtiği, üzerinde büyük oranda ortaklaşılan bir tespit olsa da bu dönüşümün dinamikleri konusunda farklı analizler görüyoruz. Daha çok yakın döneme odaklanarak olağanüstü hal uygulamalarının etkisine vurgu yapan analizlerin yanında, bu dönüşümü sınıfsal ve kurumsal değişimler ile belirli siyasetlerin geçirdiği seyir açısından ele alan okumalar da var. Devletin dönüşümüne […]
Zeynep Altıok Akatlı – Laiklik Yaşatır
Öyle yıkma kendini, Öyle mahzun, öyle garip… Nerede olursan ol, İçerde, dışarda, derste, sırada, Yürü üstüne üstüne, Tükür yüzüne celladın, Fırsatçının, fesatçının, hayının… Dayan kitap ile Dayan iş ile. Tırnak ile diş ile, Umut ile, sevda ile, düş ile Dayan rüsva etme beni.“* Dünyamız zorlu bir sınavdan geçiyor. Bu zorlu süreci atlatabilmek için gerekli olan […]
Söyleşi: Taner TİMUR Laiklik ve Aydınlanma Üzerine
Arkadaşımız Ece ÖZTAN’ın Prof. Dr. Taner TİMUR ile yaptığı söyleşi Laiklik ilkesi genellikle daha dar bir tanım ile ele alınıyor. Kitabınızda laikliği aydınlanma ile ilişkisi bağlamında çok daha kapsamlı bir çerçevede ele alıyorsunuz? Laiklik bu çerçevede ne anlama geliyor? Laiklik, en genel anlamıyla, hiçbir yasak ve tabu tanımayan, mutlak bir düşünce özgürlüğü anlamı taşır. “Aydınlanma” […]
A. Babür Atila – Imagine There Is No Heaven
Benim anladığım anlamdaki ilk gerçek devrim, modernizmdir. Geçmiş dünya ile ilgili olan temel bağları kopartmış ve temsil ettiği felsefe; bilimin önderliğinde şekillenen toplumsal ilişkiler çerçevesinde günümüzün dünyasını inşa etmiştir. Nasıl mı? İşte birkaç satır başı; Aydınlama Felsefesi ile idari kurumlar insan ve akıl merkezli bir yapıya kavuşmuş, dini safsatalar toplum yaşamından dışlanmıştır. İnsana, yaşama, bilime […]
Aydın Cıngı – Sen ki Atam’ı Tanımayisun, Ben Seni Hiç Tanımayrum
Başlık, Atatürk’ü yok sayan ve 30 Ağustos Cuma hutbesinde adını dahi anmayan; onu tanımayan Diyanet İşleri Başkanlığına malum fıkra uyarınca ve sevgili Laz kökenli yurttaşlarımın ağzıyla seslenişimdir. Siz bu yazıyı okurken bu tarihin üzerinden epey vakit geçtiği için olay biraz küllenmiş olacak; ama Diyanet görevlileri Atatürk’e saygısızlığı o zamandan beri de her vesileyle yineliyorlar. Ayrıca […]
Ahmet Gire – Kamusal Eğitim, Din Sermayesi ve Devlet
Michel Foucault yıllar önce iktidar, bilgi ve hakikat arasındaki ilişkiyi serimlemişti. Bilgi, insanlar arasındaki güç ilişkilerinde stratejik bir unsurdur. Örneğin, homoseksüelliğin bir hastalık olduğu ‘bilgisi’ ancak heteroseksüel matrisin yarattığı iktidar ilişkisiyle beraber okunabilir. Kaldı ki uzunca yıllar tıp bilimi homoseksüelliği patolojik vaka olarak kodladı, bugünlerde cinsellik üzerine girilen mücadelenin doğrudan sonuçlarından biri, tıbbın uzun yıllar […]
Umut Azak – Türkiye’nin Laiklik Masalı: “Herkesin Laikliği Kendine”
Cumhuriyet’in kurucu ilkesi laiklik, tıpkı milliyetçilik gibi, farklı siyasi aktörlerce değişen siyasi koşullara göre şekillendirildi. Geçmişte olduğu gibi bugün de laikliğe, radikal İslamcılar dışında hemen her siyasi grup sahip çıkıyor, ama laiklikten ne anladıkları konusunda anlaşamıyorlar. Bugünün ihtiyaçlarına uygun, sadece çoğunluğun değil, azınlık gruplarının ve bütün bireylerin hak ve özgürlüklerini gözeten demokratik bir laikliği talep […]
Edgar Şar – İnsanlığın Krizi ve Laikliğin Ütopyası
İnsanlık büyük bir krizde. Uzun zamandır içinde olduğumuz çıkmaz ve bunun sonunun bir facia olduğu hissi sadece Türkiye’ye özgü değil. Bir yandan adaletsizlik, belirsizlik ve güvensizliğin yarattığı gelecek korkusu ve gerilim dünyanın her yerinde toplumları esir alırken; diğer yandan din, ırk, mezhep vurgulu “öteki düşmanlığı”, şovenizm ve bunları savunan siyasi hareketler tüm dünyada yükseliyor. Ve […]
Alphan Telek – Laiklik ve Toplumsal Adaletin Kaçınılmaz Birlikteliği Üzerine: Yeni Bir Siyasal Programın Peşinde
“Laiklik” ve “Adalet” kavramları bir süredir sadece Türkiye’yi değil, dünya kamuoyunun önemli bir kısmını meşgul ediyor. Ancak son dönemin gündelik tartışmalarında bu iki kavramdan daha çok adalet gündeme geliyor. Bunun sebebi, birçok insanın gündelik yaşamlarında göğüsledikleri işsizlik, yoksulluk, istikrarsızlık, belirsizlik ve güvencesizlik gibi sorunlar karşısında sarılacak ve sığınabilecekleri bir düşünceye ihtiyaç duymalarıdır. Adalet yürüyüşünün ya […]
Canan Güllü – Siyasal İktidarın Kurguladığı Yolda “Laiklik”
Biz kadınlar, 16 yıldır “makbul kadını” dayatan AKP politikalarının yarattığı iklimde nefes alamıyoruz. Boşanmayı zorlaştırma, kürtajı önleme, kadınları evlenmeye ve doğurmaya teşvik etme konusunda her gün yeni politik araçlar geliştirilme çabası, siyasal iktidarın kurguladığı ailede yolunda gitmeyen bir şeylerin olduğunu gösteriyor. Ama aileden-Diyanet’e, kadınları muhtaç bireyler olarak gören yardım politikalarından, iş gücü piyasalarının kadınlar aleyhine […]
Ece Öztan – Dindar Nesiller Söyleminin Ötesi…
AKP’nin eğitim politikası ve bunlarla ilişkili bir biçimde uygulamaya koyduğu bir dizi program, uygulama ve etkinlik, dinselleşme ve “dindar nesiller yetiştirme” hedefinin izlenmesi bakımından önemlidir. AKP’nin 2002’deki seçim kampanyası sırasında öne çıkardığı konulardan biri, meslek liseleri üzerinden imam hatipler olmuştu. Ancak iktidara geldiği ilk dönemde AKP, gerek AB süreci gerekse laik toplumsal kesimlerden gelecek tepkiler […]
A. Babür Atila – Laiklik Üzerine Kişisel Aforizmalar
“Din ve devlet işlerini ayrıldığı sistemin adıdır laiklik” diye öğretmişlerdi okulda hepimize yıllar önce… Din bir yanda devlet bir yanda… Ee peki insan nerede? Ne de olsa her iki kavram da, insan adı verilen primattan çok daha değerli değil mi hâkim ideolojilerin gözünde? Bir yandan beyni her bir halta çalışırken diğer yandan başparmağı ile harikulade […]
Erkan Aydoğanoğlu – Laik, Bilimsel, Demokratik Eğitim: Neden ve Nasıl?
Toplumlar, bir arada yaşamak isteğinde olan ve böyle yaşadıkları sürece gelişen ve geleceğe güvenle bakarak kalkınabilen insan topluluklarıdır. Uygarlık tarihi boyunca çeşitli dönemlerde çeşitli düşünce biçimlerinin toplumsal yaşamı belirlediği görülür. Eski toplumlarda “gelenekler” ve “ruhban sınıflar”, Ortaçağ’da “din ve din adamları” toplumsal yaşam kurallarının ve -devlet yönetimi ve okullar başta olmak üzere- çeşitli kurumların işleyişinde […]
Mehmet Yeşildağ – Eğitimde Dönüşüm ve Proje Okulları Meselesi
Ülkemizde bugün eğitimde yapılan dönüşüm adımlarını ve ne yapılmak istendiğini anlamak için kanımca geçmişe, şöyle bir Osmanlı’ya bakmak yeterli olacaktır. Özetle Osmanlı İmparatorluğunda eğitim sistemine bir göz atarsak yaygın eğitim kurumları camiler, tarikatlar, zaviyeler. Buralarda, tefsir, hadis, fıkıh, kelam derslerinin yanında matematik, astronomi gibi dersler verilirdi. Örgün eğitim de, sıbyan mektepleri ve medreselerde verilirdi. Eğitim […]
Atilla Özsever – Proje Okulları: İmam Hatipleştirme Darbesi…
AKP iktidarı, önce 4+4+4 uygulamasıyla ana okullarından başlayarak ilk ve orta öğretimde dini eğitimin güçlendirilmesinin yolunu açtı. Şimdi de “proje okulları” adı altında bu okullardaki ilerici, Atatürkçü, laik öğretmenleri tasfiye ederek gerici ve dinci bir eğitim anlayışını egemen kılmayı ve tümüyle siyasal İslamcı bir kadrolaşmayı amaçlıyor. Aslında laik, bilimsel ve parasız eğitimin tamamen tasfiyesiyle tüm […]
Çiğdem Aydın – Laiklik Olmadan Demokrasi Mümkün mü?
Geçtiğimiz Ağustos ayında elektronik posta kutuma bir gönderi düştü. SODEV benden, Eylül ayında yayınlanacak Sosyal Demokrat Dergi için “Laiklik Olmadan Demokrasi Mümkün mü?” konulu bir makale yazmamı istiyor, cevabım olumsuz ise, bunu da 15 Ağustos’a kadar bildirmemi rica ediyordu. Günlerce bu makaleyi yazabilir miyim diye düşündüm. Sonunda, yazamayacağıma karar vermiştim ki, sevgili Aydın Cıngı aradı […]
Aydın Cıngı – Türkiye Halkının Demokrasiyle İmtihanı
Yurtdışında geçen 20 yıldan sonra, ateşli bir solcu olarak ülkeye döndüğümde bir “büyüğüm” bana “evladım” demişti; “ne yaparsan yap, bu milletin bir dinine bir de bayrağına asla laf etme”. Büyüğümün bir bildiği vardı: Milliyetçi-mukaddesatçı çoğunluk, ruhsal bağlılıklarını ve zihinsel saplantılarını tartışma konusu yapanlardan hoşlanmazdı. Büyüğümün sözünü bugüne değin pek tutamadım; bu, hele AK Partili KARA […]
Erol Kızılelma – Kavanoz Dipli Dünya; Kimine Kavun, Kimine Kelek Meselesi…
Neoliberal çılgınlığın dünyayı nerelere getirdiğini gördünüz. Yaşlı dünyamız şimdi yoksul/zengin zıtlığının en uç noktalarında. Gelirler arasındaki uçurum o boyutlara ulaştı ki, dünyanın bunu taşıyabilmesi olanaksız. Bu hastalık, zaten bünyede oluşturduğu çeşitli komplikasyonlarla kendini belli ediyor. 21. yüzyılda daha demokratik, daha özgürlükçü, daha eşitlikçi, daha adaletli bir dünya olacağına, aksine çok daha kötü bir dünya ile […]
Aydın Cıngı – Sosyal Demokrasi Bahsinde Din Hanesi
Geçenlerde konuşmacı olarak katıldığım bir toplantıda sosyal demokrasiyi ideolojik düzlemde olumsuz etkileyen faktörlerden bazılarını sayıyordum. Bunların küresel kapsamda olanlarını anımsattıktan sonra ülkeye özgü olanlarını ele aldım: Türkiye’de sosyal demokrasinin kökeninde bir emek hareketinin bulunmaması; kentlerde ve büyükşehirlerin çeperlerinde varlığını sürdüren “geleneksel/kırsal aile yapısı” ile sosyal demokrasinin en önemli kozu […]