YSK’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimini iptal etmesi ve yenilenmesine karar vermesi oldukça tartışmalıydı. Cumhur İttifakı sözcüleri geçersiz ve iptal oyların yeniden sayılmasıyla, aradaki oy farkının azalmasını kendilerine zemin yaparak, oldukça tartışmalı argümanlar ve seçimde usulsüzlükler olduğu iddialarıyla YSK’ya başvurmaları neticesinde YSK seçimi iptal kararı aldı. Bu karara, hukuksal boyutlarının ötesinde baktığımızda, kamuoyunda YSK’nın siyasal bir karar aldığı yönünde güçlü kanı olduğunu söyleyebiliriz.
Nitekim bu algının toplumsal bir olgu olduğu, 23 Haziran’da tekrarlanan seçim sonuçları ile ortaya çıkmış oldu. 31 Mart’ta 13.729 oy ila kazanmış Ekrem İmamoğlu, 23 Haziran’da 806.415 oy farkı ile tarihi bir seçim kazandı.
Olan biten bir haksızlık, hukuksuzluk, toplumu ve ülkeyi meşgul etme gibi bir dizi handikap taşımakla birlikte; nihayetinde toplumun yenilenen seçimde verdiği mesajlar, topluma olan güven düzeyini artırmış ve toplumsal iradeye saygınlığı yükseltmiştir. Bu da bir ülke için olabilecek iyi şeylerden biridir.
Büyük başarının ardındaki nedenler
Kişisel düzlemde baktığımızda, tabi ki İmamoğlu’nun başarısının altında önemli nedenler vardır. Ön önemlisi İmamoğlu’nun genç, dinamik, güler yüzlü, istekli, çalışkan, her kesimi kapsayıcı, halka dokunabilen özellikleri rakip aday karşısında önemli avantajlar sağladı.
Hemşeri ilişkilerini ön plana çıkarmayı amaçlayan Trabzon, Ordu, Giresun mitinglerinin, İstanbul’da seçmenin %9,3’ünü oluşturan tüm Karadenizli seçmenler ve ülke genelinde önemli bir etki yaptığı düşünülebilir.
6 Mayıs’ta seçimin iptalinden 49 gün sonra İmamoğlu’nun performansı ve toplumsal iradenin, haksızlığa karşı çıkması ve her şeye rağmen siyasal görüşünün galip gelmesindense, adil olanın galip gelmesini isteyen bir iradenin seçime etkisi neticesinde -seçime katılım oranının bile yaklaşık aynıydı- Millet İttifakının adayı İmamoğlu, 800 bin oy farkı ile seçimi kazandı. Aynı zamanda topluma olan güven ve umut da kazandı.
Rakamlarla İstanbul seçimleri
Yenilenen 23 Haziran İstanbul seçimleri 31 Mart Mahalli İdareler Genel Seçimlerinden tam 85 gün sonra yapıldı. 31 Mart üzerinden geçen 85 gün sonunda Ekrem İMAMOĞLU 13.729 olan oy farkını 806.415’e çıkararak tarihi bir başarıya imza attı.
| İstanbul Künye | 31.Mar.19 | 23.Haz.19 |
| Kayıtlı Seçmen Sayısı | 10.560.963 | 10.560.963 |
| Oy Kullanan Seçmen Sayısı | 8.865.086 | 8.925.056 |
| Geçerli Oy | 8.549.838 | 8.746.458 |
| Katılım Oranı | 83,9% | 84,5% |
| Geçersiz Oy | 315.248 | 178.598 |
| Geçersiz Oy Oranı | 3,6% | 2,0% |
Katılım; okulların tatil olması nedeni ile yaklaşık 500.000 şehir dışından gelen üniversite öğrencisinin evlerine geri dönmeleri, İstanbul’da yaşayan seçmenin köy, yayla, turizm vd nedenler ile şehirden ayrılmış olmaları nedeni gibi sebeplerden ötürü beklenildiği oranda artmadı. 31 Mart katılımı %83,9 iken 23 Haziran katılımı %84,5 gerçekleşti. Artış 59.970 bin yani yaklaşık yarım puan (%0,6) puan oldu. Katılım yarım puan artmış olsa da geçersiz oyların %3,6’dan %2’ye inmesi ile birlikte toplam geçerli oya etkisi 31 Mart’a göre artı %2,2 oranında oldu yani nihai olarak 196.620 fazla oyu adaylar paylaştı.
Geçersiz oylar beklenildiği gibi azalsa da daha da düşük gerçekleşebilirdi. 31 Mart’ta %3,6 olan geçersiz oy oranı tek pusulalı 23 Haziran seçimlerinde %2’ye indi. Geçersiz oy sayısı 136.650 azaldı.
1 Mart’ta 8’i siyasi parti adayı, 24’ü bağımsız aday olmak üzere toplam 32 aday vardı. 23 Haziran’da ise 4’ü siyasi parti 17’si bağımsız olmak üzere 21 aday katıldı.
| Adaylar | 31.Mar.19 | 23.Haz.19 | Fark | Fark % | ||
| Ekrem İMAMOĞLU (Millet İttifakı) | 4.169.765 | 48,8% | 4.741.868 | 54,2% | 572.103 | 13,7% |
| Binali YILDIRIM (Cumhur İttifakı) | 4.156.036 | 48,6% | 3.935.453 | 45,0% | – 220.583 | -5,3% |
| Necdet GÖKÇINAR (SP) | 103.364 | 1,2% | 47.829 | 0,5% | – 55.535 | -53,7% |
| Diğer | 123.021 | 1,4% | 21.314 | 0,2% | – 101.707 | -82,7% |
| Ekrem İMAMOĞLU- Binali YILDIRIM Fark | 13.729 | 0,2% | 806.415 | 9,2% |
Yukarıdaki tablodaki en önemli sonuç; E. İmamoğlu’nun 806.415 oy fark ile rakibi ile arasındaki %0,2 olan oy farkını %9,2’ye çıkmasıdır.
E. İmamoğlu’nun kendi oy artışına baktığımızda; 31 Mart’ta aldığı oy sayısını 572.103, oy oranını ise %13,7 arttırmış, B. Yıldırım 220.583 oy yani %5,3 oranında oy kaybetmiştir.
SP adayı 55.535 oy, diğer 18 aday da (Bağımsız Aday + Vatan P) toplamda 101.707 oy kaybetmiştir.
Ekrem İmamoğlu’nun arttırdığı 572.103 oyun; yaklaşık 100 bini (%18) bağımsız adaylardan, 55 bini (%10) Saadet Partisi adayından, 200 bini (%34) katılımın artması ve geçersiz oyun azalması ile yaklaşık 220 bin oy da (%39) Cumhur İttifakı (AKP,MHP) seçmeninden geçtiği söylenebilir.
Cumhur İttifakı’nın kazandığı ilçelerden İmamoğlu’na çarpıcı oy geçişi
İmamoğlu’nun 23 Haziran’da ulaştığı oy sayısını Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı’nın ilçe belediye başkan adaylarının kazandıkları ilçeler bakımından karşılaştırabiliriz. Önce Millet İttifakı’nın adaylarına kazanılan ilçeler üzerinden bakalım:
31 Mart’ta Millet İttifakı ilçe belediye başkanlarının kazandığı ilçelerde oy geçişleri
| İLÇE | İMAMOĞLU ARTIŞ | İMAMOĞLU ARTIŞ % | YILDIRIM AZALIŞ | YILDIRIM AZALIŞ % | KATILIM FARK | |
| 1 | ADALAR | 1.318 | 21,7% | – 585 | -16,9% | 2,0% |
| 2 | ŞİŞLİ | 17.783 | 16,9% | – 3.290 | -7,1% | 2,2% |
| 3 | MALTEPE | 24.658 | 14,3% | – 8.884 | -7,3% | 1,6% |
| 4 | KÜÇÜKÇEKMECE | 32.611 | 14,1% | – 17.107 | -8,8% | 0,3% |
| 5 | AVCILAR | 18.380 | 13,7% | – 10.856 | -10,6% | 0,7% |
| 6 | SARIYER | 15.472 | 13,6% | – 8.376 | -9,6% | 0,8% |
| 7 | BÜYÜKÇEKMECE | 10.128 | 13,5% | – 7.411 | -11,2% | -0,4% |
| 8 | KARTAL | 20.405 | 13,5% | – 10.351 | -8,0% | 0,5% |
| 9 | BAKIRKÖY | 13.137 | 13,2% | – 5.710 | -16,7% | 2,6% |
| 10 | BEŞİKTAŞ | 11.074 | 12,5% | – 2.875 | -13,4% | 4,4% |
| 11 | ATAŞEHİR | 17.127 | 12,5% | – 8.549 | -7,8% | 0,6% |
| 12 | KADIKÖY | 26.110 | 11,0% | – 8.267 | -13,1% | 3,2% |
| 13 | BEYLİKDÜZÜ | 9.851 | 9,1% | – 5.519 | -7,2% | 0,2% |
| 14 | ESENYURT | 20.617 | 9,0% | – 14.670 | -7,4% | -1,5% |
| Toplam | 238.671 | 13,5% | – 112.450 | -10,4% | 1,2% |
*Tablo; İMAMOĞLU oy artış oranına göre sıralı
E. İmamoğlu’nun Millet İttifakının kazandığı toplam 14 ilçedeki artan oy sayısı 238.671 (%13,5) iken B. Yıldırım’ın bu ilçelerde kaybettiği oy sayısı ise 112.450’dir.
Ayrıca; E. İmamoğlu’nun arttırdığı 572.103 oyun %42’sini yani 238.671’ini Millet İttifakının kazandığı ilçelerden alırken, B. Yıldırım’ın kaybettiği 220.583 oyun %51’ini millet ittifakının kazandığı ilçelerden kaybetmiştir.
31 Mart’ta Cumhur İttifakı ilçe belediye başkanlarının kazandığı ilçelerde oy geçişleri
| İLÇE | İMAMOĞLU ARTIŞ | İMAMOĞLU ARTIŞ % | YILDIRIM AZALIŞ | YILDIRIM AZALIŞ % | KATILIM FARK | |
| 1 | ŞİLE | 2.048 | 19,7% | – 1.937 | -13,6% | -2,2% |
| 2 | KAĞITHANE | 19.330 | 18,1% | – 4.829 | -3,5% | 1,4% |
| 3 | GAZİOSMANPAŞA | 19.126 | 17,2% | – 4.807 | -3,1% | 0,7% |
| 4 | ESENLER | 13.929 | 17,0% | – 4.358 | -2,8% | -0,1% |
| 5 | FATİH | 15.758 | 16,8% | – 5.264 | -4,6% | 1,2% |
| 6 | BEYOĞLU | 10.028 | 16,8% | – 1.912 | -2,9% | 1,9% |
| 7 | ÇEKMEKÖY | 10.172 | 15,9% | – 1.812 | -2,5% | -0,5% |
| 8 | GÜNGÖREN | 11.339 | 15,8% | – 3.901 | -4,4% | 0,8% |
| 9 | SİLİVRİ | 8.924 | 15,8% | – 6.087 | -13,4% | -1,9% |
| 10 | ÇATALCA | 3.926 | 15,8% | – 3.320 | -14,7% | -1,7% |
| 11 | BAYRAMPAŞA | 11.245 | 15,4% | – 5.850 | -6,8% | 0,3% |
| 12 | BAĞCILAR | 22.698 | 15,1% | – 5.960 | -2,5% | 0,1% |
| 13 | ÜMRANİYE | 25.349 | 15,1% | – 5.672 | -2,6% | 1,4% |
| 14 | ZEYTİNBURNU | 10.365 | 15,1% | – 4.962 | -6,5% | 0,1% |
| 15 | ÜSKÜDAR | 23.525 | 14,7% | – 9.779 | -6,1% | 0,9% |
| 16 | BAHÇELİEVLER | 22.580 | 14,3% | – 6.140 | -3,6% | 1,2% |
| 17 | BEYKOZ | 9.348 | 14,0% | – 4.676 | -5,8% | -0,3% |
| 18 | EYÜPSULTAN | 15.355 | 13,9% | – 5.956 | -5,3% | 0,9% |
| 19 | PENDİK | 22.396 | 13,7% | – 7.710 | -3,5% | 0,4% |
| 20 | ARNAVUTKÖY | 6.066 | 12,7% | – 2.831 | -3,3% | -2,2% |
| 21 | BAŞAKŞEHİR | 11.728 | 12,6% | – 2.503 | -2,2% | 0,7% |
| 22 | TUZLA | 8.736 | 12,5% | – 4.609 | -6,4% | -0,2% |
| 23 | SULTANGAZİ | 12.677 | 11,6% | 683 | 0,4% | 0,7% |
| 24 | SULTANBEYLİ | 5.616 | 10,9% | 43 | 0,0% | -1,5% |
| 25 | SANCAKTEPE | 11.170 | 10,3% | – 4.103 | -3,6% | -0,6% |
| Toplam | 324.510 | 14,8% | – 102.165 | -4,6% | 0,14% |
Tablo; İMAMOĞLU oy artış oranına göre sıralı
Yukarıdaki tabloya göre de E. İmamoğlu’nun 31 Mart’ta Cumhur İttifakı adaylarının kazandığı toplam 24 ilçedeki artan oy sayısı 324.510 (%13,5) iken B. Yıldırım’ın kaybettiği oy sayısı ise 102.165’dir.
E. İmamoğlu’nun arttırdığı 572.103 oyun %56’sını yani 324.510 Cumhur İttifakının kazandığı ilçelerden alırken, B. Yıldırım’ın kaybettiği 220.583 oyun %49’unu Cumhur ittifakının kazandığı ilçelerden kaybetmiştir.
Her iki tabloyu birlikte değerlendirdiğimizde; İmamoğlu’nun Cumhur İttifakının kazandığı ilçelerden daha fazla oy aldığı görülmektedir.
Katılım açısından baktığımızda ise yine Millet İttifakının kazandığı ilçelerdeki katılım artışı Cumhur İttifakı adaylarının kazandığı ilçelerden 11 kat daha fazla artış göstermiştir. Yani CHP’li seçmenler sandığa daha yoğun katılırken, AKP seçmenin aynı yoğunlukta seçime katılmadığı görülmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak yaptığımız analizler sonucunda İmamoğlu’nun Cumhur İttifakının kazandığı ilçelerde daha fazla oy arttırdığı görülmektedir.
Katılım açısından baktığımızda ise yine Millet İttifakının kazandığı ilçelerdeki katılım artışı Cumhur İttifakı adaylarının kazandığı ilçelerden 11 kat daha fazla artış göstermiştir. Dolayısıyla CHP’li ilçeler sandığa daha fazla giderken AKP’li ilçelerin sandığa gitme oranı 31 Mart’a göre minimal değişiklik göstermiştir. Yani B. Yıldırım’ın 23 Haziran kampanyasının seçmeni sandığa götürecek bir etki yapmadığı net olarak görülmüştür.
31 Mart’a göre sandığa yaklaşık 60 bin seçmen fazla gitmiş olsa da geçersiz oyların azalması ile adaylara yansıyan yaklaşık 200 bin oy yani %2’lik bir dilim adaylar arasında paylaşılmış, bu paylaşımdan İmamoğlu önemli bir payı almıştır.
23 Haziran seçimlerinde iktidar ve adayı oyunu arttırmak için türlü çabalara girmiş olsa da seçmen nezdine karşılık bulmamış, seçmenin oy verme davranışını etkilememiştir.
*Filiz AYDIN KOÇ
Seçim Analisti
filizaydinkoc@gmail.com