Grafikler için e-dergiye bakınız.
CHP’nin 34. Olağan Kurultay’ı 17 Temmuz 2012 tarihinde yapılmıştı. Bir sonraki kurultay 2014’te yapılması gerekirken bir yıl ileriye ertelenmişti. Ancak 30 Mart 2014’te yapılan yerel seçimlerde alınan başarısız sonuçlardan sonra, 10 Ağustos 2014 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi sonrasında da istenilen oy oranlarının yakalanamaması, CHP’nin yönetimine yönelik eleştirilerin artmasına neden olmuştur. Aynı zamanda, 2015 yılı Haziran ayında yapılması gereken bir genel seçim vardı. Bunun üzerine CHP yönetimi, genel başkanlık seçimini de içerecek şekilde olağanüstü kurultay kararı aldı. 18. Olağanüstü Kurultay 5 Eylül 2014 tarihinde yapıldı.
Ardarda yapılan bu iki kurultaya baktığımızda bazı ilginç sonuçlar öne çıkmaktadır
18. Olağanüstü Kurultay’da genel başkanlık seçimi, parti meclisi seçimi ve yüksek disiplin kurulu seçimi yapılmıştır. Genel başkanlık için halen genel başkan olan Kemal Kılıçdaroğlu ile 18 Ağustos’ta grup başkanvekilliğinden istifa eden Muharrem İnce aday olmuştur.
Kurultay’da genel başkanlık seçimi için kayıtlı 1218 delegeden, 1181’i oy kullanmıştır. Kullanılan oyların 1115’i geçerli, 26’sı ise geçersiz olarak açıklanmıştır. Kılıçdaroğlu 1155 geçerli oyun %64’ünü (715 oy) alırken, İnce %36’sını (415 oy) almıştır. Sandık sonuçlarına bakıldığında, parti yönetimi ve milletvekillerinin büyük ölçüde Kılıçdaroğlu’nu desteklediği görülmektedir. Hemen her sandıkta delegeler bazında Kılıçdaroğlu yönünde bir kırılma olduğu söylenebilir. En çok kırılma yaşanan sandık ve bölgesi ise 7 numaralı (Antalya, Ardahan, Artvin ve Aydın Delegeleri) bölgesidir. Dolayısıyla İnce’ye en büyük destek 7 numaralı sandıktan gelmiştir. Kılıçdaroğlu 21 sandıkta delegelerin %50’sinden fazlasının oyunu almıştır. Delegelerin %80’inden fazlasının desteklediği sandık sayısı ise 3’tür.
Üç sandıkta İnce’nin, Kılıçdaroğlu’ndan daha fazla oy aldığı görülmektedir. Bu sandıklar;
• 7 numaralı (Antalya, Ardahan, Artvin ve Aydın),
• 12 numaralı (Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Hatay, Iğdır ve Isparta),
• 18 numaralı (Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Kilis, Kocaeli ve Konya) sandıklardır.
Muharrem İnce’nin en az oy aldığı sandıklar parti yönetimi, PM üyeleri ve milletvekillerinin bulunduğu 1,2 ve 3 numaralı sandıklardır. Çoğunlukla milletvekillerinin oy kullandığı 4 numaralı sandıktan ise %34,7 oy alması dikkat çekicidir. İnce; 18, 7 ve 12 numaralı sandıklarda Kılıçdaroğlu’ndan daha fazla oy almıştır. Delegelerin bulundukları sandıklar yönünde aldığı oylar artan bir eğilim göstermektedir.
18. Olağanüstü Kurultay’da dikkat çeken bir başka nokta ise genel başkan adaylarının, genel başkanlığa aday olmak üzere delegelerden toplanan imza sayıları ve aldıkları oy karşılaştırmasıdır. Buna göre kurultay öncesinde Kılıçdaroğlu 944 delegenin imzasıyla aday gösterilmiştir, ancak kurultayda aldığı oy 740’ta kalmıştır. Buna karşılık İnce 177 delege tarafından aday gösterilmiş ve 415 oy almıştır. (Grafik-2)
Parti Meclis Adayları Sonuçları Değerlendirmesi
Her iki kurultayda 60 PM üyesi seçilmiştir. 60 üyenin 8’i Bilim Kültür ve Yönetimi Platformu adaylarından seçilmiştir.
İki kurultayda sandıklar bire bir aynı değildir. Şöyle ki; çok önemli olmamakla birlikte sandıklardaki delege sayıları ve iller küçük farklılık göstermektedir. Her iki kurultayda da sandık sayısı (24) aynıdır. Delege sayısının, Temmuz 2012 kurultayında 1282 iken Eylül 2014 kurultayında 1218 olduğu görülmektedir. Partinin, 2012 yılına göre, 66 (%5) delegesi azalmıştır. Delegelerin kurultaya katılım oranının, Temmuz 2012’de %96 iken Eylül 2014’de %92 olduğu görülmektedir. Son kurultayda hem delege sayısı azalmış hem de katılım oranı düşmüştür. Geçersiz delege oyu oranlarına bakıldığında ise bunların, Eylül 2014 kurultayında %9,5***, Temmuz 2012 kurultayında ise %12,1 olduğu görülmektedir.
Son kurultaya PM adayı olarak 474 kişi başvurmuştur. Temmuz 2012 kurultayına ise 434 kişi başvurmuştur. Temmuz kurultayında 434 adayın ortalama aldığı oy 126 iken Eylül 2014 kurultayında 474 adayın aldığı ortalama oy sayısı 108’dir.
Son kurultayda PM üyesi adayların aldığı oy oranları dikkat çekicidir. Adayların %53,6’sı 0-50 oy, %14’ü 51-100, %10’u 101-150 oy almıştır. Yani 100 ve altında oy alan aday sayısı 321’dir. (67,7%). 401 ve üzeri oy alan aday oranı ise %7,3’tür. Bu sonuçlardan, delege oylarının yayılım göstermediği, oyların anahtar liste üzerinde yoğunlaştığı, listeye giremeyen adayların neredeyse seçilme şansı olmadığı söylenebilir. (Grafik-3)
PM Üyesi Adayları ve Yeni MYK
PM adaylarının aldıkları oyu incelediğimizde son kurultayda en yüksek oyu alan İhsan Özkes’in delegelerin %65’inin oyunu aldığı görülmektedir. Sırasıyla ilk 10’a baktığımızda; Şafak Pavey %63,3, Veli Ağbaba %61, Tuncay Özkan %59,7, Durdu Özpolat %58, Tekin Bingöl %57,5, Haluk Koç %55,6, Volkan Canalioğlu %54,7, K. Gökmen Öğüt %54,3 ve İlhan Cihaner %51,1 oy almışlardır. Bu oy oranlarından görüldüğü üzere en çok oy alan 10 adayın bile oy oranının %50 ila %65 aralığında kaldığı görülmektedir.
Eylül 2014 kurultayında en çok oy alan 10 adayın oy ortalaması %58,1’dir. Temmuz 2012 kurultayında ise en çok oy alan 10 adayın oy ortalamasının %67,9 olduğu görülmektedir. Bu iki sonuca göre, son yapılan kurultayda PM üyesi adaylarını delegelerin daha az güçle desteklediği söylenebilir.
Eylül 2014 kurultayında PM üyesi olmaya hak kazanan 52 adayın delege oy ortalamasına baktığımızda ise, bunun %44,1 olduğu görülmektedir. Temmuz 2012 kurultayında ise 52 adayın oy ortalamasının %49,2 olduğu saptanmaktadır. Her iki kurultayda da PM üyelerinin oy ortalamasının %50’nin yani karar salt çoğunluğun altında olması dikkat çekicidir. Bu oranlardan, her iki kurultayda da, anahtar listelerin delegeler tarafından yeterince kabul görmediği sonucu çıkmaktadır. (Grafik-4)
İlk 10 adayın oy ortalaması yaklaşık 10 puan gerilemiştir ve sadece 10 aday delegelerin %50’sinden fazlasının oyunu almıştır. Bu olguları ve ilk 52 adayın; delegeler bazında PM üyelerinin aldıkları oy oranında bir önceki kurultaya göre yaklaşık 5 puanlık bir gerilemeyi yorumlarsak, parti yönetiminin, delegeler bazında geçen döneme göre daha güçsüz olduğu, geçen iki yıl içinde güven kaybına uğradığı ve yeni PM üyelerinin bir önceki kurultaya göre delegeler tarafından güçlü seçilemedikleri saptarız.
Her iki kurultayda da en çok oyu alan ilk 10 aday arasında yer alan PM üyeleri; Şafak Pavey, Haluk Koç, Veli Ağbaba’dır. Diğer isimlerin %70’i değişim göstermiştir.
Son kurultayda, PM üyesi adayları arasında en çok oyu alan İhsan Özkes’in 8 sandıkta, Tuncay Özkan ve Kadir Gökmen Öğüt’ün 3 sandıkta, Şafak Pavey ve Durdu Özpolat’ın 2 sandıkta, Fikri Sağlar, Engin Özkoç, Ercan Karakaş, Volkan Canalioğlu, Tekin Bingöl ve Mehmet Ali Susan’ın ise sadece 1 sandıkta birinci olduğu görülmektedir.
İki kurultayda aldıkları oylara göre “düşen” veya “yükselen” PM üyesi adaylarına baktığımızda, son kurultayda bir önceki kurultaya göre düşüşe geçen PM üyesi adaylarından bazıları; Dursun Bulut, Perihan Sarı, Hüseyin Saygılı, Gökhan Günaydın, Seniye Nazik Işık, Zühal Samlı, Umut Akdoğan, Yüksel Çakmur, Süleyman Çelebi, Alaattin Yüksel, Erdoğan Toprak, Ali İhsan Köktürk, Bedii Süheyl Batum, Hüseyin Yaşar, Bülent Kuşoğlu, Faik Öztrak, Gürsel Tekin, Nihad Matkap, Sezgin Tanrıkulu, Levent Gök, Sena Kaleli, Fikri Sağlar, Mehmet Faraç, Ekrem Kerem Oktay’dır.
Son kurultayda bir önceki kurultaya göre yükselişe geçen PM üyesi adaylarından bazıları ise; Kadir Gökmen Öğüt, İdris Yıldız, Tekin Bingöl, Onursal Adıgüzel, Aytun Çıray, Gülseren Onanç, Durdu Özpolat, Ali Özcan, Ercan Karakaş, İhsan Özkes, İlhan Cihaner, Berhan Şimşek, Bülent Tezcan, Yakup Akkaya, M. Volkan Canalioğlu, Veli Ağbaba, Halit Toraman, Şafak Pavey’dir.
Delegelerin oyları bazında yeni oluşturulan MYK’yı değerlendirdiğimizde; yükselişe geçen MYK üyelerinin Bülent Tezcan, Ercan Karakaş, Şafak Pavey, Tekin Bingöl, Veli Ağbaba, Yakup Akkaya, düşüşe geçen MYK üyelerinin ise Gürsel Tekin, Sezgin Tanrıkulu, Faik Öztrak, Haluk Koç olduğu görülmektedir. (Tablo-1)Seyhan Erdoğdu, Mehmet Bekaroğlu, Burhan Şenatalar, Selin Sayek Böke, Sencer Ayata’nın Bilim Yönetim ve Kültür Platformu’ndan MYK’ya girdiği, Enis Berberoğlu’nun ise ilk defa PM üyesi adayı olduğu görülmektedir.
Farklı bir seçim mümkün müdür?
Her ne kadar Yüksek Seçim Kurulu’nun görev ve yetkileri 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14. maddesinde “Sayılan bu görevler arasında danışma niteliğindeki isteklere görüş verilmesine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.” denilse de YSK’nın sandık uygulaması konusunda yapılacak yeni bir düzenleme ile sonuçlar üzerine farklı analizler yapma imkanı çıkabilir. Şöyle ki; YSK’nın kurultay seçimlerini nasıl yaptığına baktığımızda YSK, son iki kurultayda da, içinde belli parti yöneticileri ve milletvekilleri de dahil olmak üzere oy kullanacak delegeleri 24 sandığa dağıtıyor. Bu şekilde herhangi bir sandıkta, Türkiye’nin herhangi bir coğrafi bölgesinden farklı iller ve delegeleri bir araya geliyor. Bu şekilde ortaya çıkan sandık sonuçlarını, istatistiksel açıdan anlamlılık oluşturacak şekilde analiz etme imkanı kalmıyor. Örneğin sandıkların oluşturulmasında Avrupa Birliği tarafından belirlenmiş olan NUTS (İBBS) İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması uygulamasından yararlanılabilir. Bu uygulamada her il kendine benzer başka illerle bir istatiksel bölge içinde yer alır. Sandıklar oluşturulurken NUTS 2 baz alınırsa, her sandıkta aynı istatistiksel bölgede yer alan diğer iller bir araya gelmiş olur. Bu şekilde de, her sandıktan çıkan sonuç belli bir istatistiksel bölgeyi temsil eder. Kurultay seçimlerinden, hangi bölgedeki delegelerin hangi eğilimleri gösterdikleri, kendi bölgelerine özgü koşullar açısından değerlendirilme ve analiz edilme imkanına kavuşur.
Not: ***Parti tarafından basına sunulan ve YSK’nın açıkladığı resmi sonuçlarda 6 numaralı Ankara delegelerinin bulunduğu sandıkta 3 geçerli, 41 geçersiz yani % 93,2 oranında geçersiz oy kullanılmış görünse de maddi bir hata yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Söz konusu sandıkta 25 geçerli oy alan PM üyesi adayları vardır. Dolayısıyla analizler 41 oy geçerli, 3 oy geçersiz kabul edilerek yapılmıştır. Toplamda ise geçersiz oy oran 145 değil, 107’dir. Geçerli oy sayısı ise 976 değil 1014’tür.
*Filiz Aydın Koç,
İstatistikçi
Yerel Yönetimler Uzmanı,
filizaydinkoc@gmail.com