Türkiye’de 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında, açık öğretim öğrencileri dahil, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okullara 17 milyon 749 bin 876 öğrenci devam ediyor. Yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören 7 milyon 560 bin öğrenci ile Türkiye’de toplam 25 milyon 309 bin 876 öğrenci bulunuyor.

Bu sayılar, Türkiye’nin, okul çağındaki öğrenci ve genç nüfusu ile AB ülkelerinin büyük çoğunluğunun sahip olamadığı “çok önemli ve büyük bir kaynağa” sahip olduğunu gösteriyor. Ancak şimdiye değin uygulanan eğitim, öğretim, mesleki öğretim ve yüksek öğrenim sistemleri, Türkiye’ye, AB ve dünyadaki gelişmiş ülkelerin gereksinim duydukları insan kaynaklarını yetiştirip sağlamaktan çok uzaktır. Bunu OECD’nin 15 yaşındaki öğrenciler arasında 2000 yılından beri düzenlediği uluslararası PİSA Araştırmalarının sonuçları da doğrulamaktadır. Türkiye bu araştırmalarda hep en son sıralarda yer almaktadır.

Bu nedenlerle Türkiye’de Köklü bir Eğitim, Öğretim, Mesleki Öğretim ve Yüksek Öğrenim Reformlarının yanında aynı zamanda veli, öğrenci ve öğretmenlerin eğitim ve öğretim sürecine aktif bir şekilde katılımını sağlayacak katılımcı demokratik eğitim öğretim reformu

Önerilen reformun özeti

Reformun amacı velilerin, öğretmenlerin ve öğrencilerin, kabul edilecek yeni bir “Eğitim ve Öğretim Yasası”nın belirleyeceği kurallar çerçevesinde eğitim, öğretim ve mesleki öğretim yaşamına katılımlarını sağlayarak eğitim sisteminin demokratikleşmesine katkıda bulunmaktır. Bu yasa, öğrencilerin çok küçük yaştan itibaren demokrasiyi yaşayarak öğrenmelerine ve içselleştirmelerine; veli ve öğretmenlerin eğitim, öğretim ve meslek öğretim sürecine doğrudan katılımlarını sağlayarak demokrasinin okul yaşamında içselleştirilmesini geliştirmeye; öğretmenlerin, velilerin ve öğrencilerin bu süreçte söz sahibi olmalarına katkıda bulunarak, kendilerini okulla özdeşleştirmelerini destekleyerek motivasyonlarını artırmaya katkı sağlayacaktır.

Velilerin, öğretmenlerin ve öğrencilerin okul, ilçe, il ve ülke düzeyinde eğitim, öğretim ve mesleki öğretim kurumlarının karar organlarına katılımlarını sağlayarak eğitim ve öğretim yaşamına yabancılaşmalarını önleyecek ve demokrasi kültürünü geliştirecektir.

Velilerin, öğrencilerin ve öğretmenlerin okul yaşamına katılım olanakları

1. Velilerin okul yaşamını katılım hakları

Bu sistemde velilerin, çocuklarının durumlarını iyileştirmek ve ortaya çıkan sorunlarını öğretmen ve öğrencilerle görüşerek çözmek ve okul yaşamına katılım olanakları vardır. Veliler okuldaki veli temsilciliği aracılığı ile eğitim ve öğretimin amaçlarının gerçekleşmesi için kendi sorumlulukları ile aktif olarak okul yaşamına katılırlar.

Veli toplantılarına katılarak temsilci seçilen veliler, okuldaki çeşitli karar alma ve görüş oluşturma organlarının toplantılarına katılarak okuldaki eğitim ve öğretim çalışmalarının ve okul yaşamının şekillendirilmesinde söz sahibi olurlar. Velilerin okul yaşamına katılımlarıyalnızca çocuklarının devam ettikleri okullarla sınırlı olmayıp aynı zamanda ilçe, il ve ülke düzeyindeki organlar için de geçerlidir.

Okuldaki veli temsilciliği, çocukların devam ettikleri okul yönetimlerine karşı velilerin çocuklarının hak ve çıkarlarını savunmalarını ve bunu gerçekleştirebilmek için katılım haklarını öngörür.

Bunun için okulunher sınıftaki öğrenci velileri ders yılı başında bir veli toplantısı yaparlar. Okul başladıktan en geç bir ay sonra yapılan veli toplantısında aralarından iki veliyi, eşit haklara sahip sınıf veli temsilcileri olarak seçerler. Sınıf veli temsilcileri okul veli toplantısında bir araya gelerek bir okul veli temsilciliğini seçerler

Okul veli temsilciliği üyeleri, okul veli temsilcisi tarafından yılda en az üç defa toplantıya çağrılır.

Okul veli temsilciliğinin görevleri şunlardır:

• Öğrenci velilerinin çıkarlarını savunmaya yönelik olarak hizmet etmek ve okulun çeşitli kurullarındaki çalışmalara katılmak.
• Ders olanaklarını genişleten ve okul faaliyetlerini planlayan tüm çalışmalara katılmak; kendi sorumlulukları altında, pedagojik çalışmaları bütünleyici nitelikte okul dışı faaliyetler düzenlemek. Ancak bu tür faaliyetlerin okuldaki “veli, öğretmen ve öğrencilerden kurulu” tarafından onaylanması gereklidir. Okullar bu tür faaliyetleri organizasyon, yer ve maddi yönden olanaklar elverdiği ölçüde destekler.
• Okul organizasyonu ve etkinlikleri ile ilgili bilgileri, görev ve yetkileri dahilinde tüm velilere göndermek. Bu enformasyon dağıtımı için, okul müdürü gerekli organizasyon önlemlerini alır.

2. Öğrencilerin okul yaşamına katılım hakları

Aynı şekilde 4. sınıftan itibaren öğrenciler, okuldaki sınıf temsilciliği aracılığı ile eğitim ve öğretim amaçlarının gerçekleşmesi için kendi sorumlulukları ile aktif olarak okul yaşamına katılırlar. Bunun için 4. sınıftan itibaren öğrenciler, ders yılı başında “sınıf öğrencisi toplantısı” yaparlar. Okul başladıktan en geç bir ay içinde yapılan bu toplantıda aralarından iki öğrenciyi, eşit haklara sahip “sınıf öğrenci temsilcileri” olarak seçerler. Temsilci seçilen öğrenciler, okuldaki çeşitli karar alma ve görüş oluşturma organlarının toplantılarına katılarak, okuldaki eğitim ve öğretim çalışmalarının ve okul yaşamının şekillendirilmesine katılırlar.

Okul öğrenci temsilciliği, okul yönetimine ve velilere karşı kendi hak ve çıkarlarını belirleyen kararlar alır. Bu kararları gerçekleştirebilmek için çalışmalar yapar; yılda en az üç defa sınıf temsilcilerini toplantısına çağırır. Öğrenci temsilcilerinin beşte biri veya okul müdürü önerdiği takdirde, okul öğrenci temsilciliğinin toplanması gerekir. Öğrencilerin eğitim ve öğretim yaşamına katılımları yalnızca kendi devam ettikleri okullarla sınırlı olmayıp aynı zamanda ilçe, il ve ülke düzeyindeki organlar için de geçerlidir.

3. Öğretmenlerin okul yaşamına katılım hakları

Aynı şekilde öğretmenler, okul öğretmenler kurulu temsilciliği aracılığı ile eğitim ve öğretimin amaçlarının gerçekleşmesi için aktif olarak okul yaşamına katılırlar.

Öğretmenler okuldaki çeşitli karar alma ve görüş oluşturma organlarının toplantılarına katılarak, okuldaki eğitim ve öğretim çalışmalarının ve okul yaşamının şekillendirilmesinde söz sahibi olurlar. Öğretmenlerin eğitim ve öğretim yaşamına katılımları yalnızca kendi devam ettikleri okullarla sınırlı olmayıp, aynı zamanda ilçe, il ve ülke düzeyindeki organlar için de geçerlidir.

Okul öğretmenler kurulu ayda en az bir defa başkan tarafından toplantıya çağrılır. Öğretmenlerin beşte biri veya okul müdürü önerdiği takdirde, okul öğretmenler temsilciliğinin toplanması gerekir.

4. Okul veli, öğretmen ve öğrenciler kurulu

Her okulda yılda en az dört defa toplanan bir “okul veli, öğretmen ve öğrenciler kurulu oluşturulur. Bu kurulun oy hakkına sahip olan üyeleri şunlardır:

• Okul müdürü veya vekili
•  Okul öğretmenler temsilciliğinden seçilmiş olan 3 öğretmen temsilcisi.
• Okul öğrenci temsilciliği üyeleri arasından seçilmiş bulunan 4 öğrenci temsilcisi
• Okul veli temsilciliği üyeleri arasından seçilmiş bulunan 4 veli temsilcisi

Bu kurulun başkanı okul müdürü veya vekilidir.

“Okul, veli, öğretmen ve öğrenciler kurulu”, okuldaki ders ve eğitim çalışmaları ile ilgili konularda öğretmenler, veliler ve öğrenciler arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlama amacı güder. Okul yaşamı ile ilgili tüm ortak konuları tartışarak karara bağlar. Ayrıca okullar için geçerli olan yasal hükümler dahilinde aşağıdaki konuları toplantılarda görüşür, tartışır ve kararlar alır:

• Ev ödevlerinin çeşitleri ve miktarları ile ilgili kurallar ve özel okul faaliyetleri;
• Okul ve ders organizasyonu ile ilgili eğitim denemeleri konusunda öneriler;
• Okutulacak ders kitap, araç ve gereçlerinin seçimi;
• Okul düzeninin sağlanması için gerekli Okul Yönetmeliğinin saptanması;
• Okul yolu ile ilgili güvenlik önlemleri, okul yolu planları, öğrenci trafik yöneticilerinin çalışma bölgelerinin tespiti ile ilgili konular ve yetkili dairelere yapılması gereken başvurular;
• Okul sınıf ve salonlarının bölüşümü ile ilgili kurallar;
• Okul içinde yapılması öngörülen inşaatlar ve bu inşaatlarla ilgili görüş ve öneriler;
• Okulların bölünmeleri, birleştirilmeleri veya lağvedilmeleri ve okul organizasyon şeklinin değiştirilmesi gereken durumlar;
• İsteğe bağlı derslerle ilgili faaliyet öneriler.

Kurul, çalışmaları hakkında ilgiliveli, öğretmen ve öğrenci kurullarına bilgi verir ve gereğinde belirli konuların, ilgili kurul oturumları ile gündeme alınmasını önerebilir. Okul müdürü, okul hayatı ile ilgili önemli tüm konular hakkında “okul veli, öğretmen ve öğrenciler kurulu”na bilgi vermekle yükümlüdür.

5. Veli, öğrenci ve öğretmenlerin, “danışma kurulları” aracılığıyla ilçe, il ve ülke (Türkiye) düzeyinde yönetime katılımları

Veliler, öğrenciler ve öğretmenler, yukarıdaki şemada öngörülen İlçe, İl ve Türkiye düzeyindeki “danışma kurulları”aracılığıyla eğitim, öğretim ve mesleki öğretim süreçlerine katılırlar. Böylece öğrencilerin, velilerin ve öğretmenlerin, ilköğretimden 12. sınıfın sonuna kadar eğitim, öğretim ve mesleki öğretim kurumlarının çalışmalarına katılımları ile hem bu kurumların demokratikleşmeleri sağlanır hem de eğitim, öğretim ve mesleki öğretim kurumları ile kendilerini özdeşleştirerek yabancılaşmaları önlenir.

*Ertekin ÖZCAN
FÖTED- Almanya Türk Veli Dernekleri Federasyonu Onursal Başkanı ertekin.ozcan@gmx.de