aa_picture_20150425_5149551_web

Ercan Karakaş – 7 Haziran Seçimi ve Yurtdışındaki Seçmenler

karakas

 

 

 

 

Yurtdışındaki seçmenlerimizin oy kullanma hakkını elde etmelerinin uzun bir öyküsü var. 1995’te SHP’nin ısrarıyla Anayasa’nın 67. maddesi’nde değişiklik yapılarak bu imkan yaratılmıştı. Ancak, anayasal bir temele dayandırılan bu hakkın kullanılması için gerekli yasal düzenlenin yapılması uzun yıllar aldı.

Yasal düzenleme 2008’de yapıldı. Ancak gerekli altyapı hazırlanmadığından 2011 genel seçiminde yurtdışında sandıklar konulamadı. Yurtdışındaki seçmenlerimizin bulundukları ülkelerde ilk oy kullanmaları 10 Ağustos cumhurbaşkanlığı seçiminde gerçekleşebildi.

İlgili yasa yurtdışında oy kullanmayı sağlarken, 2007’den beri sınır kapılarında yapılan oy verme işleminin devam etmesini de hükme bağlamıştı.

10 Ağustos 2014 yurtdışı seçim sonuçları

Cumhurbaşkanlığı seçiminde yurt dışındaki seçmen sayısı 2.780.739 olarak saptanmıştı (17.689 seçmen, sandık görevlisi ataması yapılamadığından oy kullanamamıştır). Yurtdışında ilk kez oy kullanılan bu seçimde, aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, katılım beklenenin de altında çok düşük oldu. Çeşitli ülkelerde konulan sandıklarda yalnızca 232.795 seçmen oy kullandı, yani toplam seçmenin yalnızca %8,32’si. Sınır kapılarında kullanılan oylar bundan biraz daha çok oldu; buralarda toplam 297.340 oy kullanıldı (%10,62).

Böylece ev sahibi ülkelerde ve sınır kapılarında kullanılan toplam oy sayısı 530.135 kişide, yani %19’da kaldı. Elbette katılımın bu kadar düşük olmasının birçok nedeni bulunmaktadır.

Bu nedenler, Türkiye kökenlilerin oy verme davranışları göç ve göçmenler konusunda öteden beri çalışmaları olan Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’ın yönetimindeki bir ekip tarafından Almanya özelinde araştırıldı. Almanya’da cumhurbaşkanlığı seçiminde düşük katılım beş kategoride incelenmiş ve özet olarak aşağıdaki nedenlere yer verilmiştir:

– Büyükelçilikler ve konsolosluklar ile bağlantılı olanların seçmen kaydı yaptırma zorunluluğu;
– Seçimde internet üzerinden randevu alma zorunluluğu;
– Seçmenlerin bir kısmının ikamet ettikleri yerden uzak noktalarda konulan sandıklara gitmelerinin masraflı olması;
– Çalışanların işten izin almak zorunda olmaları;
– Yurtdışında kullanılan oyların sayım için Türkiye’ye nakledilmesine olan güvensizlik;
– Seçimin tatil zamanına rastlaması;
– Türkiye dışında tatile gidenlerin oy kullanamaması;
– Türkiye siyasetiyle olan “kopukluk” da seçmenlerce oy vermeye gitmemenin bir nedeni olarak gösterilmiştir.

k1
Tablo 1.En yüksek kayıtlı seçmen sayısına sahip 10 ülke için kayıtlı seçmen sayısı, kullanılan oy ve katılım oranları.

Düşük katılımın bir nedeni de, yurtdışındaki yurttaşlarımızın 50 yılı aşan göç sürecinde Türkiye’de ve bulundukları ülke seçimlerinde hiç oy kullanamamış olmalarıdır. Bu durum, onların seçime katılmaya yönelik ilgi, istek ve heyecanlarını zayıflatmış olmalıdır.

Ayrıca seçmenler Türkiye siyasetinin Almanya’daki göçmen nüfusun somut sorunlarıyla yeterince ilgilenemediğini de ileri sürmüşlerdir. Araştırma raporunda bu kopukluğun, Türkiye genel seçimlerinde yurtdışındaki seçmenlerin TBMM’de temsil edilmesi yolu ile giderilebileceği görüşü yer almaktadır.

Yurtdışındaki yurttaşların TBMM’de temsili

Bu öneri yerinde bir öneridir. Demokrasilerde temsilin en geniş ölçüde sağlanması temel bir ilkedir. O nedenle yurtdışındaki yurttaşlarımızın seçme hakkının seçilme hakkıyla tamamlanması yerinde olacaktır. CHP, bu görüşü savunduğu için, geçtiğimiz yıl TBMM Başkanlığı’na yurtdışının seçim bölgesi olarak sayılması için bir yasa teklifi sunmuştur. Ancak AKP’nin desteği olmadığı için bu teklif yasaya dönüşememiştir. Oysa Fransa, İtalya, Portekiz, Cezayir, Kolombiya gibi birçok ülke yurtdışında yaşayan seçmenlerine parlamentoya temsilci gönderme hakkını tanımıştır.

Türkiye’nin de aynı uygulamayı başlatması gerekir. Böylece CHP’nin yasa tekliflerinin gerekçesinde de yer aldığı gibi; ‘’yurtdışını temsil eden milletvekilleri yurtdışında yaşayan yurttaşlarımızın sorunlarını daha iyi dile getirecek ve Türkiye’nin, başta Avrupa olmak üzere dış dünya ile olan ilişkilerini daha da güçlendireceklerdir.’’ Bu düzenleme gelecek seçimde mutlaka hayata geçirilmelidir.

7 Haziran seçimlerine yurtdışından katılımın nasıl olacağı merak konusudur. % 19 oranındaki katılımın %50’lerin üzerine çıkması mümkün olacak mıdır? Herkes bu soruyu sormakta ve çeşitli tahminler yapılmaktadır.

k2
Tablo 2. Farklı bölgelere göre Almanya’daki seçim sonuçları

Bu kez katılımın yüksek olması mümkün görülüyor. Çünkü cumhurbaşkanlığı seçiminde katılımı zorlaştıran bazı uygulamalar artık düzeltilmiş durumdadır. Örneğin; randevu sisteminin kaldırılması ve oy verme işleminin, başta en çok seçmenin yaşadığı Almanya olmak üzere, seçmenlerimizin yoğun olduğu ülkelerde üç gün yerine üç hafta devam edecek olması, seçime katılımı kolaylaştıracak düzenlemeleridir. Partilerin, başta CHP olmak üzere, yurtdışı örgütlenmelerini yaygınlaştırmış olmaları ve cumhurbaşkanlığı seçiminde elde edilen deneyimler 7 Haziran seçimlerinde katılımın artmasına olumlu etki yapacak gelişmelerdir. Yine de sonucu bekleyip görmek gerekiyor.
Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’ın başkanlığındaki araştırma raporunun sonuç bölümü aşağıdaki değerlendirme ile tamamlanıyor. “Son olarak, anavatan ile bağların ve siyasi duyarlılıkların canlı olması, seçimlere katılımın artışı ile bire bir bağlı olmayabilir; yurtdışında yaşayan vatandaşların sorunları, beklentileri, talepleri kendi koşulları ve bulundukları ülkelerin kültürel siyasi ortamı içinde şekillenmektedir. Bunları anlamak ve bunlara çözüm geliştirmek, uzun vadeli ve kapsamlı bir çalışmayı gerektirmektedir. Türkiye’de süregiden siyasi dinamikler ve seçim kampanyaları böyle bir duyarlılıktan epey uzaktır. Bundan sonra yapılacak çalışmalar, yurtdışı seçmenlerin yapılarını ve taleplerini; bunların siyasi düzlemdeki olası karşılıklarını saptama adına önemli olacaktır.”

Abadan-Unat Hocamızın ve ekibinin yeni çalışmaları demokrasimizin gelişmesine katkılar sağlayacağı için önemlidir; desteklenmesi gerekir.

Not: Tablolar Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat ve ekibinin raporundan alınmıştır.

*Ercan Karakaş,
CHP Genel Başkan Yardımcısı
ercan.karakas@hotmail.com